Walkers become River Irfon scientists with Freshwater Habitats Trust

Keen walkers in Llanwrtyd Wells are testing water quality across the River Irfon catchment, discovering spectacular views along the way. Members of a local group, which meets informally to walk together, are collecting and testing water samples for wildlife conservation charity Freshwater Habitats Trust.

While enjoying the local countryside, the walkers are taking water samples from the River Irfon and its tributaries, as well as bogs, streams and ponds in the catchment. They are using water quality testing kits to measure nitrates and phosphates. High levels of these chemicals, which are usually the result of pollution from industry and agriculture, are known to cause a decline in freshwater biodiversity.

The walkers are then uploading the results of the water quality testing onto a live, publicly accessible webmap.

Their efforts are part of the Irfon Catchment Resilient Freshwater Habitats project, which is run by Freshwater Habitats Trust. With the support of the Welsh Government’s Sustainable Management Scheme, the charity is working with local communities to protect the freshwater and wetland habitats of the River Irfon catchment, which stretches from Abergwesyn to Builth Wells.

Ken Chamberlain, who is one of the walking group leaders, said: “Water testing gives us a reason to go to different and unusual locations, which are off the beaten track. Many of the samples we have taken come from the High Elenydd where the Irfon rises in the central Cambrian mountains: a gloriously remote moorland landscape cut by deep scars of the Irfon and its many tributaries on the eastern side of the Elenydd.

“It only takes a couple of minutes to collect a water sample and I’ve also discovered a few gems that will provide locations for future group walks. Local landowners have been very supportive and getting involved in the project is helping us feel even more connected to the landscape and play a part in protecting it.”

The Irfon catchment is a Special Area of Conservation designated for its exceptional freshwater biodiversity. It is one of the few remaining places in England and Wales for endangered species the Freshwater Pearl Mussel.

Farmer and forester in the Irfon catchment, Geraint Watkins, is chairman of the Irfon Catchment Resilient Freshwater Habitats project. He believes the collaborative project is succeeding in pulling in all interested parties and increase understanding of the water environment. “There are many pressures on our water system and the Irfon is exceptional, given the presence of Freshwater Pearl Mussels, which – although still present – are no longer breeding,” he said.

“We are working with farmers, foresters, water companies, communities and others to see where the pinch points are in the catchment and how we can keep our water at the best quality possible.”

Using the data collected by the walkers and other volunteers in the community, Freshwater Habitats Trust is creating a map of the Irfon catchment’s water quality. By understanding more about pollutants across the catchment, the charity aims to work with individuals and organisations, including local farmers, landowners, rural businesses and water companies to address water quality issues.

Freshwater Habitats Trust project officer Catherine Hughes said: “We’re so grateful to the Llanwrtyd Wells walking group for helping us to test water quality in the Irfon. It’s fantastic that they’ve been able to include this in their regular walks, which cover such a wide area in the catchment.

“Through our project we want to connect with everyone who has an interest in the catchment. This not only includes the River Irfon, but the ponds, wetlands, lakes, streams, and ditches, which together create the network of habitats that support freshwater wildlife as well as our own health and wellbeing.

“The data being gathered by local walkers and many other people in the community is helping us to understand how the health of the catchment changes over time and this will be vital in protecting it for the future.”

If anyone would like to join the project as a volunteer and help with water quality testing, please contact Catherine Hughes: chughes@freshwaterhabitats.org.uk or 07815 103855.

The River Irfon project is funded through the Sustainable Management Scheme (SMS) grant as part of Welsh Government Rural Communities under the Rural Development Programme for Wales (2014-2020), which is funded by the Welsh Government and the European Union.

Cerddwyr Llanwrtyd yn dod yn wyddonwyr afon Irfon gyda Ymddiriedolaeth Cynefinoedd Dwr Croyw

Mae cerddwyr brwd yn Llanwrtyd yn profi ansawdd dwr ar draws dalgylch yn afon Irfon, gan ddarganfod golygfeydd godidog ar hyd y ffordd. Mae aeloday grwp lleol, sy’n cyfarfod yn anffurfiol i gerdded gyda’u gilydd, yn casglu ac yn profi samplau dwr ar gyfer elusen cadwraeth Ymddiriedolaeth Cynefinoedd Dwr Croyw.

Tra’n mwynhau cefn gwlad lleol, mae’r cerddwyr yn cymeryd samplau dwr o’r afon Irfon a’i llednentydd yn ogystal a chorsydd, nentydd a phyllau yn y dalgylch. Maent yn defnyddio pecynnau profi ansawdd dwr i fesur nitradau a ffosffadau. Mae’n hysbys bod lefelau uchel o’r cemegau hyn, sydd fel arfer yn ganlyniad llygredd o ddiwydiant ac amaethyddiaeth, yn achosi dirywiad mewn bioamrywiaeth dwr croyw.

Mae’r cerddwyr wedyn yn uwchlwytho canlyniadau’r profion ansawdd dwr ar wefab byw sy’n hygyrch i’r cyhoedd.

Mae eu hymdrechion yn ran o brosiect Cynefinoedd Dwr Croyw Gwydn Dalgylch Irfon, sy’n cael ei redeg gan Ymddiriedolaeth Cynefinoedd Dwr Croyw. Gyda chefnogaeth Cynllun Rheolaeth Gynaliadwy Llywodraeth Cymru, mae’r elusen yn gweithio gyda chymunedau lleol i warchod cynefinoedd dwr croyw a gwlyptiroedd dalgylch afon Irfon, sy’n ymestyn o Abergwesyn i Lanfair-ym-Muallt.

Dywedodd Ken Chamberlain, sy’n un o arweinwyr y grwpiau cerdded: “Mae profi dwr yn rhoi rheswm i ni fynd i leoliadau gwahanol, sydd oddi ar y llwybrau arferol. Mae llawer o’r samplau rydyn ni wedi’u cymeryd yn dod o ymhell i fyny’r Elenydd ble mae’r Irfon yn codi: tirwedd rhosdir godidog anghysbell sydd wedi ei thorri gan greithiau dwfn yr Irfon a’i llednentydd niferus ar ochr ddwyreiniol yr Elenydd.

“Dim ond ychydig o funudau mae’n ei gymeryd i gasglu sampl dwr ac rydw i hefyd wedi darganfod ychydig o berlau a fydd yn darparu lleoliadau ar gyfer teithiau cerdded grwp yn y dyfodol. Mae tirfeddianwyr lloel wedi bod yn gefnogol iawn ac mae cymeryd rhan yn y prosiect yn ein helpu i deimlo hyd yn oed yn fwy cysylltiedig a’r dirwedd a chwarae rhan yn ei warchod.”

Mae dalgylch Irfon yn Ardal Cadwraeth Arbennig a ddynodwyd oherwydd ei bioamrywiaeth dwr croyw eithriadol. Mae’n un o’r ychydig leoedd sydd ar ol yn Lloegr a Chymru sy’m cynnal y rhywogaeth sydd mewn perygl, y Fisglen Berlog Dwr Croyw.

Ffermwr a choedwigwr yn Nhalgylch Irfon, Geraint Watkins, yw cadeirydd prosiect Cynefinoedd Dwr Croyw Gwydn Dalgylch Irfon. Mae’n credu bod y prosiect cydweithredol yn llwyddo i ddenu pawb sydd a diddordeb a chynyddu dealltwriaeth o’r amgylchedd dwr.”Mae llawer o bwysau ar ein system ddwr ac mae’r Irfon yn eithriadol oherwydd y Fisglen Berlog, sy’n bresenol and dim rhagor yn magu,” meddai.

“Rydym yn gweithio gyda ffermwyr, coedwigwyr, cwmniau dwr, cymunedau ac eraill i ddynodio y mannu mwyaf bregus yn y dalgylch a sut y gallwn gadw ein dwr i’r ansawdd orau phosibl.

Gan ddefnyddio’r data a gasglwyd gan y cerddwyr a gwirfoddolwyr eraill yn y gymuned, Mae Ymddiriedolaeth Cynefinoedd Dwr Croyw yn creu map o ansawdd dwr dalgylch Irfon. Drwy ddeall mwy am lygryddion ar draws y dalgylch, mae’r elusen yn anelu at weithio gydag unigolion a sefydliadau, gan gynnwys ffermwyr lleol, tifeddianwyr, busnesau gwledig a chwmniau dwr i fynd a’r afael a materion ansawdd dwr.

“Trwy ein prosiect rydym am gysylltu a phawb sydd a diddordeb yn a dalgylch. Mae hyn nid yn unig yn cynnwys yr afon Irfon, ond y pyllau, gwlyptiroedd, llynnoedd, nentydd a ffosydd, syddd gyda’i gilydd yn creu rhwydwaith o gynefinoedd syn cynnal bywyd gwyllt dwr croyw yn ogystal a’n iechyd a’n lles ein hunain.

“Mae’r data sy’n cael ei gasglu gan gerddwyr lleol a llawer o bobl eraill yn y gymuned yn ein helpu i ddeall sut mae iechyd  dalgylch yn newid dros amser a bydd hyn yn hanfodol i’w warchod ar gyfer y dyfodol.”

Os hoffai unrhyw un ymuno a’r prosiect fel gwirfoddolwr a helpu gyda phrofi ansawdd dwr, yna cysylltwch a Catherine Hughes: chughes@freshwaterhabitats.org.uk neu 07815 103855.

Ariennir prosiect afon Irfon drwy grant Cynllun Rheoli Cynaliadwy fel ran o Gymunedau Gwledig Llywodraeth Cymru o dan raglen Datblygu Cymru Wledig (2014-2020) a ariennir gan Lywodraeth Cymru ar Undeb Ewropeaidd.